This post is also available in: Dutch (below)
Click here for the other articles of the series: Forest series
This series of articles was written and published in 2011 in the Antilliaans Dagblad newspaper. 2011 was the year that the United Nations declared the International Year of Forests, in order to give more attention to the “lungs” of the earth. Without forests, life on earth is impossible. The original series concerned the mondi of Curaçao and has been adapted and rewritten where necessary to also include the sister islands of Aruba and Bonaire. This is part 10 of the series, about trees in the history of particularly Curaçao.
Trees in the history of Curaçao
Our history is full of trees. Without trees, everything would have been different in the world, because without the wood that trees provided to boat builders, the native Indian people from South America would never have come to row to our islands and the large sailing ships of the Spanish Armada would never have crossed the ocean in their search for another route to the rich East Indies. Those ‘refined’ trees brought people with them who ‘discovered’ the ‘other side’ of the world and ‘bombarded’ it into Spanish territory. What they found on the islands was a small group of ‘natives’ who had tried to survive on the supply of fish and shellfish, animals they brought with them such as Cottontails and the scarce fresh water that was available. Curaçao was most likely still reasonably forested when the Spanish first set foot on it. But once the Westerner had set foot on land, whether it was the Spanish, English or Dutch, the afforestation was soon over. Because no familiar tree species were found that could be used, knowledge was gained about the properties of the local tree species and what they could be used for by means of ’trial and error’ techniques. It remained a tough job, since the difficult climate of lots of sun, lots of wind and little water meant that the trees that grew here often remained small and were irregularly shaped.
If we look back now at the use of the native trees of the island in matters such as house and shipbuilding, lime kilns, food preparation, as food sources and sources for necessary accessories and tools, agriculture and livestock farming and other matters, it becomes clear that the island of only 444 km2 has been thoroughly scoured in search of useful tree species.
Examples of the use of local trees
A good example of such a tree is the Wayaca. The name of the tree is an native Indian name that has stuck in our local language, Papiamento. Also known as the puzzle tree among children, because the bark seems to consist of a large number of puzzle pieces. The wood of this tree, which grows very slowly, is rock hard and heavy. There are stories that this would be the tree under which Jesus fell asleep, which is why it always remains green, even in very dry periods. Because of the strength of the wood, it was used intensively for building ships, and specifically the keel. It is also said to have been used in the construction of roof trusses of country houses and plantation houses and in the spokes of wheels as well. Mangrove trees were also used as roof trusses. The Manzaliña tree (Machineel), with its poisonous apples and milky substance, was a popular tree for the so-called lime burning. Large quantities of limestone and Manzaliña wood were collected, from which a circular layer system was made of alternating lime and wood. The wood was set on fire, and because of its properties it continued to smoulder for a long time after high temperatures, causing the limestone to fall apart and producing quicklime, which was used together with aloe, after extinguishing, to smear roof tiles on the underside or to plaster walls. A kind of cement.
The Indju tree was, and still is, a popular tree for making charcoal. The tree is closely related to the well-known Mesquite. In English, the tree is therefore called Mesquite. The properties of the wood ensure that the coals continue to smoulder for a long time, which is of course very useful if you have to make a pan of stobá that has to simmer for a few hours. The aroma of the wood is what makes it really popular, especially in the United States. The smoky flavor it leaves behind in steaks and other types of meat is very popular and is widely praised. The Indju is still often burned into coal on the island. If you drive on the road to Banda Bou on the weekend and see controlled clouds of smoke rising from a backyard, there is a good chance that coal is being made there.
The Brasia, which is often confused with the Kibrahacha, was chopped down in large numbers by the Dutch and shipped to the women’s prison in Amsterdam where the wood was rasped in an attempt to extract red dye from it. The Indju beans were also used to extract dyes, in this case in the color yellow. Another tree that could be used economically was the Dividivi, the pods of which could be used for tanning leather.
Trees for food
Trees were also popular for food supplies. The Shimaruku, or West Indian cherry, produced beautiful red fruits full of vitamins. But trees such as the Dushi kabei and the Kayuda also provided a supplement to the diet with their fruits, while the pods of the Indju, which are also edible, were mainly used to feed the cattle that had come with the immigrants from Europe. The fruits of the Kalbas tree were in turn useful as drinking cups, eating bowls and water scoops.
Many tree species were imported and introduced to the island in an attempt to diversify the products. An example of this is the Tamarind tree, the Mango tree and many other fruit trees. Some of these species were able to survive well in the rough nature with difficult conditions, a reason why you often find the Tamarind tree in the mondi, although often in the vicinity of former plantations. The same is the case with the Kapok tree, the oldest and largest specimen of which on the island can be found in Hofi Pastor. The fruits of this tree species burst open and produce large quantities of kapok, a kind of cotton wool that was used for filling cushions and as packaging material.
Perhaps the best known and certainly the most appreciated tree is the Mahok tree. The beautiful colour of the wood and its durability are often seen in antique furniture. Even today, the tree is still loved and old courtyards with large Mahok trees are sometimes plundered. The wood is then used to make modern furniture, or ornaments and statues for the wall.
It is clear that trees have played an irreplaceable role in history, but that they are still an inseparable part of our culture, customs and daily life. Without trees, we would never have become who we are today.
Bossen op de semi-aride ABC-eilanden (10) – Bomen in de geschiedenis op Curaçao
Deze artikelenserie werd in 2011 geschreven en gepubliceerd in het Antilliaans Dagblad. 2011 was het jaar dat door de Verenigde Naties werd uitgeroepen tot het internationaal jaar van de bossen, om zodoende de “longen” van de aarde meer aandacht te geven. Zonder bossen is leven op aarde namelijk onmogelijk. De oorspronkelijke serie betrof de mondi van Curaçao en is aangepast en waar nodig herschreven om ook de zustereilanden Aruba en Bonaire er ook in mee te nemen. Dit is deel 10 van de serie, en gaat voornamelijk over Curaçao.
Onze geschiedenis staat stijf van de bomen. Zonder bomen was het allemaal überhaupt anders gelopen op de wereld, want zonder het hout dat bomen leverden aan vaartuigenbouwers waren de indianen nooit komen over roeien naar onze eilanden en waren de grote zeilschepen van de Armada van de Spanjaarden nooit de oceaan overgestoken in hun zoektocht naar een andere route naar het rijke Indië. Die veredelde bomen brachten mensen met zich mee die de ‘andere kant’ van de wereld ‘ontdekten’ en tot Spaans territorium ‘bombardeerden’. Wat ze op de eilanden aantroffen was een klein groepje ‘inboorlingen’ die tot op dat moment probeerden te overleven op het aanbod aan vis en schaaldieren, meegebrachte dieren als konijnen en het schaarse zoete water wat er te vinden was. Curaçao was bij de eerste betreding van de Spanjaarden hoogst waarschijnlijk nog redelijk bebost. Maar toen de Westerling eenmaal vaste voet aan wal had gezet, of het nu de Spanjaarden, Engelsen of Nederlanders waren, was het met de bebossing snel gedaan. Omdat men geen bekende boomsoorten aantrof waar men mee aan de slag kon werd er met ’trial and error’ technieken kennis opgedaan over de eigenschappen van de lokale boomsoorten en waar ze voor konden worden ingezet. Het bleef een klus, aangezien door het moeilijke klimaat van veel zon, veel wind en weinig water de bomen die er groeiden vaak klein bleven en grillig gevormd waren.
Als we nu terug kijken naar het gebruik van de inheemse bomen van het eiland in zaken als woning- en scheepsbouw, kalkbranderijen, het bereiden van voedsel, als voedselbronnen en bronnen voor noodzakelijke accessoires en werktuigen, landbouw en veeteelt en andere zaken dan wordt duidelijk dat het slechts 444 km2 tellende eiland goed is afgestruind op zoek naar nuttige boomsoorten.
Voorbeelden van het gebruik van lokale bomen
Een mooi voorbeeld van zo’n boom is de Wayaca. De naam van de boom is een Indiaanse naam die is blijven hangen in onze lokale taal, het Papiaments. Ook wel bekend als de puzzelboom onder de kinderen, omdat de bast lijkt te bestaan uit een grote hoeveelheid puzzelstukjes. Het hout van deze boom, die zeer langzaam groeit, is keihard en zwaar. Er worden wel verhalen verteld dat dit de boom zou zijn waar Jezus onder in slaap is gevallen waardoor het altijd groen blijft, ook in zeer droge tijden. Vanwege de sterkte van het hout werd dit intensief gebruikt voor het bouwen van schepen, en specifiek de kiel. Ook zou het ingezet zijn in de bouw van dakspanten van landhuizen en in de spaken van wielen. Ook mangrovebomen werden overigens als dakspanten gebruikt.
De Manzaliñaboom, met zijn giftige appeltjes en melk, was een geliefde boom bij het zogenaamde kalkbranden. Daarbij werden grote hoeveelheden kalksteen en Manziliña hout verzameld waar men een in een cirkel een lagensysteem van maakte van om en om kalk en hout. Het hout werd in brand gestoken, en bleef door zijn eigenschappen lang na smeulen met hoge temperaturen waardoor de kalkstenen uit elkaar vielen en men ongebluste kalk verkreeg wat samen met aloë werd ingezet, na het blussen, om dakpannen aan de onderkant mee af te smeren of muren te pleisteren. Een soort cement dus.
De Indjuboom was, en is nog steeds, een geliefde boom om houtskool van te maken. De boom is nauw verwant aan het bekende Mesquite. In het Engels heeft de boom dan ook de naam Mesquite. De eigenschappen van het hout zorgen ervoor dat de kolen lang blijven smeulen, wat natuurlijk zeer handig is als je een pan stobá moet maken wat een paar uur moet sudderen. Het aroma van het hout is wat het echt populair maakt in vooral de Verenigde Staten. De rooksmaak die het achterlaat in steaks en andere vleessoorten is enorm geliefd en wordt alom geprezen. De Indju wordt ook nu nog veel tot kolen gebrand op het eiland. Als je op de weg naar Banda Bou rijdt in het weekend en vanuit een achtertuin gecontroleerde rookwolken ziet opstijgen dan is de kans groot dat daar kolen worden gemaakt.
De Brasia, die vaak wordt verward met de Kibrahacha, werd door de Nederlands in grote getale omgehakt en verscheept naar de vrouwengevangenis in Amsterdam waar het hout werd geraspt in een poging om er rode verfstof uit de halen. Ook de Indju bonen werden gebruikt voor het winnen van verfstoffen, in dit geval in de kleur geel. Een andere boom waarvan bepaalde delen economisch kon worden ingezet was de Dividivi, waarvan de peulen goed gebruikt konden worden voor het looien van leer.
Bomen als voedselvoorziening
Ook voor de voedselvoorziening waren bomen geliefd. De Shimaruku, of West Indische kers, leverde mooie rode vruchten vol vitamines. Maar ook bomen als de Dushi kabei en de Kayuda zorgden met hun vruchten voor een aanvulling op het dieet terwijl de peulen van de Indju, die ook eetbaar zijn, voornamelijk werden gebruikt om het vee mee te voeren, dat met de allochtonen uit Europa was meegekomen. De vruchten van de Kalbasboom waren op hun beurt handig als drinkbekers, eetkommen en waterscheppers.
Veel boomsoorten werden geïmporteerd en uitgezet op het eiland in een poging om de producten te diversificeren. Een voorbeeld daarvan is de Tamarindeboom, de Mangoboom en veel andere vruchtbomen. Sommige van deze soorten konden zich goed handhaven in de ruige natuur met moeilijke omstandigheden, een reden waarom je de Tamarindeboom bijvoorbeeld regelmatig in de mondi aantreft, alhoewel vaak in de omgeving van voormalige plantages. Datzelfde is het geval met de Kapokboom, waarvan het oudste en grootste exemplaar op het eiland is te vinden in Hofi Pastor. De vruchten van deze boomsoort barsten open en produceren grote hoeveelheden kapok, een soort watten die werden ingezet voor het vullen van kussens en als verpakkingsmateriaal.
Misschien wel de meest bekende en zeer zeker meest gewaardeerde boom is de Mahokboom. De mooie kleur van het hout en de duurzaamheid ervan zien we dan ook vaak terug in antieke meubelen. Ook nu nog is de boom geliefd en worden oude hofjes met grote Mahokbomen soms geplunderd. Met het hout worden dan moderne meubels gemaakt, of sierstukken en beelden voor aan de muur.
Het is duidelijk dat bomen een onvervangbare rol hebben gespeeld in de geschiedenis, maar dat ze ook nu nog onlosmakelijk deel zijn van onze cultuur, gewoonten en dagelijks leven. Zonder bomen waren we nooit geworden wie we nu zijn.