This post is also available in: Dutch (below)
Click here for the other articles of the series: Forest series
This series of articles was written and published in 2011 in the Antilliaans Dagblad newspaper. 2011 was the year that the United Nations declared the International Year of Forests, in order to give more attention to the “lungs” of the earth. Without forests, life on earth is impossible. The original series concerned the mondi of Curaçao and has been adapted and rewritten where necessary to also include the sister islands of Aruba and Bonaire. This is part 7 of the series.
A forest under the magnifying glass
Forests come in all shapes and sizes. There are forests on every continent, except Antarctica. But it is of course no wonder that the types of forests, and their associated appearance and characteristics, differ from each other on the various continents. We find rainforests in tropical Central and South America and also in parts of Asia and Africa, deciduous forests in Europe and coniferous forests in the colder regions of the world, although there are also forests with coniferous trees in, for example, the higher parts of the Dominican Republic. However, nothing is what it seems, and especially with forests you often see differences between apparently the same types of forest within the same country. Of course, all this depends on the different microclimates that exist within such a country. If we assume that the Curaçao, Aruban and Bonairean mondi is a type of forest that generally contains very few large trees and where thorny plants are most noticeable, are there also different forests on our island? The answer to that question is: yes, certainly!
Biologically, a distinction is made between different types of vegetation on our islands, and therefore different types of forests. The distinction is closely related to the geological composition of the soil on our small islands. Anyone who thinks that we only have limestone and basalt (also known by the incorrect name diabase) is very much mistaken. The geological history of the islands is much more complex. For this article, we will look at the geological formations of the island of Curaçao.
In short, the island of Curaçao consists of four geological formations: the rock formation colloquially known as diabase, a submarine formed volcanic rock that we should officially call basalt and that forms the oldest rock formation on the island. Then the Knip formation, deposited on basalt rock, a very special package of layered sedimentary rock that only occurs at and around the Christoffelberg and Knip. Next, the rock known as the Middle Curacao formation, which consists of redeposited erosion remains of older rocks. And last but not least, the youngest geological formation of the 4, limestone, which consists of the fossilized remains of old coral reefs.
How these rocks were formed will be discussed in another series. What is important now is the fact that all these rocks have different chemical compositions and are also physiologically different. And that fact means that there are different types of conditions on the small island of 444km² where on average there is the same amount of rain everywhere, and temperature differences hardly exist.
Different vegetation types described
Within the official document “Nature Policy Plan“, a plan that was already drawn up 24 years ago (in 2001) by various government agencies and other organizations to give the island a framework for the management and conservation of nature reserves (and was never implemented), the forests on the island are divided into the following four groups using geological characteristics: Diabase seasonal vegetation group; Knip formation evergreen vegetation group; Limestone evergreen vegetation group; and the Mangrove forests. The names already more or less indicate what the characteristics of these groups are.
Diabase seasonal vegetation
The Diabase seasonal vegetation group, which you mainly find in the central parts of the Banda’bou and Banda’riba regions, is the group that suffers most from the climate on the island. If it is dry and hot, this vegetation turns gray and brown and looks as if it is simply dead. However, as soon as it rains, and that only needs to be a few drops, the ‘dead’ vegetation changes into rich green vegetation where flowers and fruits are produced in no time.
Knip formation evergreen vegetation group
The Knip formation evergreen vegetation group, which occurs in and around the Christoffel Park, always remains green. No matter what time of year you go there and no matter how dry it gets, the vegetation here never becomes as dry and arid as elsewhere on the island. The Knip rock is very good at ‘storing’ water. Rainwater is absorbed and collected in water reservoirs in the rock that ensure that the vegetation always has some water available even after the rainy season. In addition, the Knip rock erodes more slowly due to its hardness and is therefore higher, as evidenced by the highest ‘mountain’ on the island: the Christoffelberg. Due to the height, the humidity in these regions is slightly higher than elsewhere on the island, which in turn facilitates the survival of plants. Where there is high humidity, it is more humid, and that is where you will find plants that are specially adapted to collect as much moisture from the air as possible.
Limestone evergreen vegetation group
The Limestone evergreen vegetation group is located on the edges of the island where the lime terraces are located. Lime is not only highly susceptible to erosion, the character of limestone is such that there are cavities between the variety of fossil corals and other animal remains that the rock consists of. Erosion only makes the cavities larger. When it rains, the rock absorbs the water like a sponge, so that there are always small water reservoirs present. As a result, plants that grow on these rocks can always find water somewhere, and they remain reasonably green all year round. The root system of these plants is also very extensive. That is the main reason why the plants and trees that live on lime can hardly or not at all be transplanted.
Mangrove forests
The last group consists of mangrove forests, plants that can withstand the difficult salty conditions of coasts very well and that sometimes even have their roots in the seawater. There are few places on the island where mangrove forests occur, and where they do occur, they are mostly thin strips of forest, which are being destroyed on a very large scale by project developers on the island.
If you look closely at all the different vegetation groups, you will see that there are some tree species that grow in almost all locations. A good example is the Wayaka. The tree can thrive almost everywhere, except within the salty mangrove forests of course, and you will find them from the limestone terraces to the Christoffelberg. They just look different everywhere. Others are closely linked to one type of rock and the associated conditions. The native and endemic Sabal palm that only grows naturally in the hills of Zevenbergen is a good example of this.
Bossen op de semi-aride ABC-eilanden (7) – lokale bosen onder de loupe
Bossen zijn er in alle mogelijke vormen en maten. Op elk werelddeel, behalve Antarctica, komen er bossen voor. Maar dat de typen bossen, en hun daarmee gepaard gaande uiterlijk en karakteristieken, van elkaar verschillen op de diverse werelddelen is natuurlijk geen wonder. Regenwouden komen we tegen in tropisch Midden en Zuid Amerika, delen van Azië en Afrika, loofbossen in Europa en naaldbossen in vooral de koudere streken op de wereld, als zijn er ook bossen met naaldbomen in bijvoorbeeld de hoger gelegen delen van de Dominicaanse Republiek. Niets is echter wat het lijkt, en vooral bij bossen zie je nogal eens verschillen tussen ogenschijnlijk dezelfde typen bos binnen hetzelfde land. Natuurlijk allemaal afhankelijk van de verschillende microklimaten die er zijn binnen zo’n land. Als we er vanuit gaan dat de Curaçaose, Arubaanse en Bonairiaanse mondi een type bos is dat doorgaans weinig grote bomen bevat en waar doornachtige planten het meeste opvallen, zijn er op onze eiland dan ook verschillende bossen? Het antwoord op die vraag is: jazeker!
Biologisch wordt er onderscheid gemaakt tussen verschillende types vegetatie op onze eilanden, en daarmee dus verschillende types bossen. Het onderscheid hangt nauw samen met de geologische samenstelling van de bodem op onze kleine eilandjes. Wie denkt dat we alleen maar kalksteen en basalt (ook bekend in de volksmond met de foutieve naam diabaas) hebben heeft het goed mis. De geologische geschiedenis van de eilanden zitten veel complexer in elkaar. Voor dit artikel bekijken we de geologische formaties van het eiland Curaçao.
Kort door de bocht bestaat het eiland Curaçao uit vier geologische formaties: de gesteenteformatie die in de volksmond bekend staat als diabaas, een onderzees uitgevloeid vulkanisch gesteente wat we officieel basalt horen te noemen en dat het oudste gesteentepakket op het eiland vormt. Dan de op basaltgesteente afgezette Knip-formatie, een heel bijzonder pakket gelaagd gesteente wat alleen voorkomt bij en rond de Christoffelberg en Knip. Vervolgens het gesteente dat bekend staat als de Midden-Curaçao formatie, dat bestaat uit herafgezette erosieresten van oudere gesteenten. En last but not least de jongste geologische formatie van de 4, kalksteen, dat bestaat uit de versteende resten van oude koraalriffen.
Hoe deze gesteenten zijn ontstaan komt in een andere serie aan bod. Wat nu belangrijk is, is het feit dat al deze gesteenten verschillende chemische samenstellingen hebben en ook fysiologisch verschillend in elkaar zitten. En dat feit maakt dat er verschillende typen omstandigheden zijn op ons kleine eilandje van 444km² oppervlakte waar gemiddeld overal even veel of even weinig regen valt, en temperatuurverschillen nauwelijks of niet bestaan.
Verschillende vegetatie typen omschreven
Binnen het document “Natuurbeleidsplan“, een plan wat al 24 (in 2001) jaar geleden door verschillende overheidsinstanties en andere organisaties is samengesteld om het eiland een kader te geven voor het beheer en behoud van natuurgebieden (en waar niets mee gedaan is), worden met behulp van de geologische gegevens de bossen op het eiland ingedeeld in de volgende vier groepen: Diabaas seizoensgebonden vegetatiegroep; Knip-formatie altijd groene vegetatiegroep; Kalksteen altijdgroene vegetatiegroep; en de Mangrovebossen. De namen geven al min of meer aan wat de eigenschappen zijn van deze groepen.
Diabaas seizoensgebonden vegetatie
De Diabaas seizoensgebonden vegetatiegroep, die je overwegend vindt in de centrale delen van de Banda’bou en Banda’riba regio’s, is de groep die het meest ‘last’ heeft van het klimaat op het eiland. Is het droog en heet, dan wordt deze vegetatie grijs en bruin en ziet eruit alsof het gewoon dood is. Zodra het echter regent, en dat hoeven maar een paar druppeltjes te zijn, dan verandert de ‘dode’ vegetatie in rijke groene vegetatie waar binnen een mum van tijd bloemen en vruchten geproduceerd worden.
Knip-formatie altijdgroene vegetatiegroep
De Knip-formatie altijdgroene vegetatiegroep, die voorkomt in en rond het Christoffelpark, blijft altijd groen. Op welk moment gedurende het jaar je er ook naartoe zou gaan en hoe droog het ook zal worden, de vegetatie hier wordt nooit zo dor en droog als elders op het eiland. Het Knip-gesteente is namelijk heel goed in het ‘bewaren’ van water. Regenwater wordt opgenomen en opgevangen in water reservoirs in het gesteente die ervoor zorgen dat de vegetatie ook na de regentijd altijd iets van water ter beschikking heeft. Daar komt ook bij dat het Knip-gesteente door haar hardheid langzamer weg erodeert en dus hoger ligt, getuige de hoogste berg van het eiland: de Christoffelberg. Door de hoogte is de luchtvochtigheid in deze contreien iets hoger dan elders op het eiland, dat de overleving van planten weer vergemakkelijkt. Waar namelijk een hoge luchtvochtigheid heerst, is het vochtiger, en daar kom je dan ook planten tegen die speciaal aangepast zijn om zoveel mogelijk vocht uit de lucht te verzamelen.
Kalksteen altijdgroene vegetatiegroep
De Kalksteen altijdgroene vegetatiegroep bevindt zich op de randen van het eiland waar de kalk terrassen zich bevinden. Kalk is niet alleen sterk onderhevig aan erosie, het karakter van kalksteen is überhaupt zodanig dat er zich holten bevinden tussen de verscheidenheid aan fossiele koralen en andere dierlijke resten waar het gesteente uit bestaat. Door erosie worden de holten alleen maar groter. Wanneer het regent neemt het gesteente het water als een spons op waardoor er altijd kleine waterreservoirs in aanwezig zijn. Hierdoor kunnen planten die op deze gesteenten groeien altijd wel ergens water vinden, en blijven ze het gehele jaar redelijk groen. Het wortelstelsel van deze planten is dan ook zeer extensief. Dat is de voornaamste reden waardoor de op kalk levende planten en bomen nauwelijks tot niet te transplanteren zijn.
Mangrovebossen
De laatste groep bestaat uit mangrovebossen, planten die zeer goed tegen de moeilijke zoute omstandigheden van kusten kunnen en die soms zelfs met hun wortels in het zeewater staan. Op het eiland zijn weinig plekken waar mangrovebossen voorkomen, en waar ze voorkomen gaat het om dunne strookjes bos, die door projectontwikkelaars op het eiland op zeer grote schaal vernietigd worden.
Ga je goed kijken naar alle verschillende vegetatie groepen, dan zie je dat er sommige boomsoorten zijn die op bijna alle locaties groeien. Een goed voorbeeld is de Wayaka. De boom kan bijna overal gedijen, behalve binnen de zoute mangrovebossen natuurlijk, en je vindt ze dan ook van de grillige kalk terrassen tot de Christoffelberg toe. Ze zien er alleen overal anders uit. Andere zijn nauw verbonden aan één type gesteente en de daarmee gepaard gaande omstandigheden. De inheemse en endemische Sabalpalm die alleen op natuurlijke wijze groeit in de heuvels van Zevenbergen is daar een goed voorbeeld van.